آلودگی هوا: خاک و ریزگردها استان‌های غرب و جنوب غرب را فراگرفته‌اند

ایرنا طی گزارشی اعلام کرد که: طوفان ریزگرد که از صبح پنج‌شنبه به ‌تدریج در حال اشغال آسمان پایتخت عراق بود، شامگاه پنجشنبه چتر سنگین خود را بر آسمان بغداد پهن کرد. مدیریت بحران عراق برای مقابله با ریزگردها به حالت آماده باش درآمد. کارشناسان هواشناسی روز چهارشنبه درباره بی‌ثباتی شرایط جوی عراق و وزش شدید باد در جنوب و شرق این کشور با سرعت ۶۰ کیلومتر در ساعت هشدار داده بودند.

طوفان گرد و خاک روز پنجشنبه که از استان الانبار در غرب عراق راه کربلا و سپس بغداد، نجف و بابل را در پیش گرفته بود، چند استان غرب، مرکز و جنوب عراق را در هاله آجری رنگ فرو برد و سرفه‌های پی در پی شهروندان عراقی را موجب شد.

2125x

شدت هجوم ریزگردها به حدی شدید است که برخی هواشناسان درباره سفرهای زمینی به علت دید بسیار محدود هشدار داده‌اند. سفیر عراق در ایران گفت: شاید بخش مهمی از مشکل گرد و غبار ایران در عراق منشا داشته باشد، مشکل اصلی در این زمینه ضعف روابط بین الملل است.

موضوع ریزگردها، موضوعی محلی، منطقه ای و حتی بین المللی است و علل این پدیده، منطقه‌ای و بین‌المللی است. همزمان با شزوع بارش ریزگردها در عراق، استان‌های ایلام، کرمانشاه، سنندج، خوزستان و سایر مناطق غرب و جنوب غرب هم دچار بارش گرد و خاک و آلودگی هوا به شکل ریزگردها شدند.

دجله و فرات دو منبع مهم آب در عراق هستند که از ترکیه سرچشمه می‌گیرند. کشور ترکیه سیاست‌ها و اقداماتی برای منع ورود آب به این رودخانه‌ها اجرا می‌کند در حالی که طبق قوانین بین المللی، هیچ کشوری روی رودخانه‌های مشترکی که با کشو‌رهای دیگر دارد، جز با موافقت آن کشور حق احداث سد ندارد و بعضی مواقع نیز از این مساله یعنی منع ورود آب، برای غرض‌های سیاسی استفاده می‌شود.

3125x

بسیاری از اراضی کشاورزی عراق به علت کمبود آب و باران به صحرا تبدیل شده است و جنگ هایی که در کشور عراق رخ داده نیز بر تبدیل شدن اراضی به صحرا و کم آبی در این کشور بی‌تاثیر نبوده است. با توجه به شرایط کنونی از نظر جنگ و دیگر موارد در کشورهای عراق و سوریه، از توان این دو کشور خارج است تا بتوانند کانون‌های ریزگردهای خود را کنترل کنند بنابراین مساله ریزگردها، مساله ای بین المللی است و سازمان ملل نیز به صورت ویژه به این مساله توجه نشان داده است زیرا بسیار خطرناک و مهم است. دولت عراق در شرف آغاز اقداماتی در این زمینه است. برای مثال پروژه کمربند ملی سبز را اکنون در عراق در برنامه داریم که این پروژه امکانات زیادی را می طلبد، از شهر موصل تا بصره ادامه می یابد و عرض آن نیز از یک کیلومتر تا ۵ کیلومتر خواهد بود و مقرر شده در این خصوص درخت هایی کاشته شود تا از حجم ریزگردها کاسته شود. اما این مساله‌ حدود ۱۰ سال زمان می‌برد.

ارزیابی آلودگی هوا به یکی از دغدغه های روزافزون جهانی تبدیل شده است و تأثیر بسزایی بر اقلیم و محیط زیست دارد. تاکنون راهبردهای مختلفی برای کنترل و مدیریت آلودگی هوا ارائه شده است که به طور گسترده در پایش کیفیت هوا برای شاخص‌های اندازه گیری کیفیت هوا استفاده می‌شود. یکی از مهم‌ترین شاخص ها در اندازه گیری کیفیت هوا، PM2 است. این ذرات ۶۰ تا ۷۰ درصد کل ذرات را تشکیل می‌دهند و نقش بسزایی در القای نیروی تشعشعی از طریق جذب و انتشار نور خورشید دارند و همان‌طور که گفته شد کیفیت هوا و سلامت عمومی را نیز به شدت کاهش می‌دهند. در سال‌های اخیر مطالعات متعددی بر اساس اندازه گیری کیفیت هوا و PM2 انجام شده است. مشاهده بر اساس آلودگی شهری. با پرتاب ماهواره‌ها و بهبود مستمر در فناوری بازیابی اطلاعات، PM2. مطالعات مربوط به ریزگردها پویاتر شده است. روش بازیابی اطلاعات PM2. 5 بر اساس داده‌های ماهواره ای در طول دوره های آماری بلندمدت، به ویژه برای مناطقی که هیچ داده‌ی اندازه‌گیری شده‌ای در دسترس نیست، می‌تواند کمک بزرگی به مطالعات آب و هوا و آلودگی هوا باشد. این مطالعات زمانی که کشورهای در حال توسعه مانند ایران داده‌های زمینیشان در دسترس نباشند اهمیت زیادی خواهد داشت. یا توزیع زمانی مناسبی ندارند. تخمین دقیق PM2 5 شامل کاربرد پارامترهای سطح، داده‌های جغرافیایی و داده‌های هواشناسی محلی است که منجر به توسعه مدل‌های پیچیده‌تر مانند مدل‌های رگرسیون چندگانه و مدل‌های غیرخطی می‌شود. روش بازیابی اطلاعات PM2. 5 بر اساس داده‌های ماهواره ای در طول دوره های آماری بلندمدت، به ویژه برای مناطقی که هیچ داده‌ی اندازه گیری شده‌ای در دسترس نیست، می‌تواند کمک بزرگی به مطالعات آب و هوا و آلودگی هوا باشد. عمق نوری ذرات معلق در هوا (AOD)، به دست آمده از داده‌های ماهواره‌ای، می‌تواند برای نظارت بر PM2 بسیار مفید باشد. در جو غربی و جنوب غربی ایران شامل پنج استان کردستان، کرمانشاه، همدان، ایلام و خوزستان می‌باشد. طی تحقیقی، PM2. 5 داده ساعتی از آلاینده‌های هوا از مجموعه‌ای از ایستگاه‌ها از سازمان حفاظت محیط زیست دولتی دریافت شد. برای محاسبه عمق نوری آئروسل‌ها (AOD)، از سه منبع داده SeaWfis، MISR و MODIS برای داده‌های بلند مدت استفاده شد. PM2. 5 غلظت در غرب و جنوب غرب ایران نشان داد که یک الگوی فضایی متمایز با تغییرات شدید در کل منطقه وجود دارد. استان خوزستان حداکثر PM2 را نشان داد. 5 سطح بین سال‌های ۱۹۹۸ تا ۲۰۱۶ که به طور قابل توجهی بالاتر از استان‌های دیگر است. بعد از استان خوزستان، بخش‌های جنوبی استان ایلام بیشترین PM2 را نشان داده‌اند. میانگین این ریزگردها و غلظت آن‌ها در غرب و جنوب غرب ایران ۱۲.۲۵ میکرومتر مکعب است. استان خوزستان را می‌توان منطقه‌ای منحصربفرد در ایران دانست که به دلیل غلظت بالای گرد و غبار بیابانی که به این منطقه از کشور منتقل می‌شود، حداکثر میزان ذرات PM2 وجود دارد. تحقیقات نشان داده است حداقل مقدار AOD برای سه حسگر در استان خوزستان، شرق استان کرمانشاه و لرستان بررسی شده تفاوت قابل توجهی دارند. این تفاوت قابل توجه در میزان ذرات معلق در هوا می‌تواند ناشی از چندین متغیر جمعیت شناختی، توپوگرافی پیچیده، عوامل هواشناسی مانند سرعت باد کمتر، رطوبت نسبی و بارندگی زیاد، فاصله از منابع گرد و غبار و در نهایت پوشش گیاهی باشد. با توجه به این‌که بخش بزرگی از رشته‌کوه زاگرس با ارتفاع بیش از ۴۰۰۰ متر از هجوم ذرات معلق در هوا به منطقه جلوگیری می‌کند.

4125x

همچنین مناطق وسیعی از زاگرس به خوبی پوشیده از پوشش گیاهی است. در نتیجه توپوگرافی پیچیده با پوشش گیاهی مناسب و تراکم جمعیت کم و عدم فعالیت قابل توجه انسان در مناطق مذکور از دلایل کمتر بودن میزان ذرات معلق در هوا نسبت به استان‌های ایلام و خوزستان است. گرد و غبار بیابانی به دام افتاده در زیر الگوهای هواشناسی نقش منطقه ای در کاهش و افزایش PM2 در منطقه مورد مطالعه دارد. یکی دیگر از عواملی که می‌تواند تا حد زیادی بر تغییرپذیری ذرات معلق در منطقه مورد مطالعه تاثیر بگذارد، به دلیل پیچیدگی توپوگرافی و مسیر بسیاری از سیستم‌های رایج (مانند سیستم‌های سودانی و مدیترانه‌ای) است که پدیده خیس شدن است که می‌تواند مقدار آلودگی را دست کم بگیرد. دقت داده‌های ترکیبی و تخمینی تاثیر ارزیابی موقعیت شهرهایی که بیشترین افزایش را داشته‌اند نشان داده است که بیشتر این شهرها در مناطق مرزی واقع شده و یا فاصله چندانی با مناطق مرزی کشور ندارند. این تغییرات به وضوح نشان دهنده تأثیر آشکار بار گرد و غبار بر کشور و افزایش ذرات معلق در جو است. همچنین رابطه بین AOD و PM2. 5 را می‌توان با پارامترهای هواشناسی مانند عمق لایه مخلوط، رطوبت نسبی، دمای هوا و سرعت باد تغییر داد.

5125x

عمق نوری آئروسل (AOD) در غرب و جنوب غرب ایران از جنوب به شمال و غرب به شرق کاهش داشته است. AOD یا ریزگرد‌ها نسبت به جذب رسوبات مرطوب، تشکیل ذرات معلق ثانویه و آلودگی ناشی از طوفان‌های گرد و غبار منطقه ای و عوامل انسانی (مانند احتراق سوخت های فسیلی) به ویژه در مناطق مجاور مرزهای غربی ایران که به دلیل مجاورت با منابع گرد و غبار زیاد، ذرات را در این مناطق انباشته می‌کند. ذرات اتمسفر استان‌های واقع در غرب و جنوب غرب ایران نشان داده است که میزان هوای حباب شده وارد شده به ایران تحت طوفان‌های غبارآلود مهمترین عامل افزایش PM2 است.

بیشترین میزان ذرات معلق در دو استان خوزستان و ایلام محاسبه شد که اثر طوفان های گرد و غبار نقش بسزایی در این افزایش دارد.

ریزگرد چیست و چگونه وارد هوا می‌شود؟

ذرات ریز یا PM، ریزگرد اصطلاحی برای مخلوطی از ذرات جامد و قطرات مایع موجود در هوا است. برخی از ذرات مانند گرد و غبار، خاک، دوده یا دود به اندازه کافی بزرگ یا تیره هستند که با چشم غیر مسلح دیده می‌شوند. برخی دیگر آنقدر کوچک هستند که فقط با استفاده از میکروسکوپ الکترونی قابل تشخیص هستند.

آلودگی ذرات شامل:

ذرات قابل استنشاق، با قطرهای عموماً ۱۰ میکرومتر و کوچکتر.
ذرات ریز قابل استنشاق، با قطرهای عموماً ۲.۵ میکرومتر و کوچکتر.

۲.۵ میکرومتر چقدر کوچک است؟ به یک تار مو از سر خود فکر کنید. قطر موی انسان به طور متوسط حدود ۷۰ میکرومتر است که ۳۰ برابر بزرگتر از بزرگترین ذره ریز است. این ذرات در اندازه ها و اشکال مختلفی وجود دارند و می توانند از صدها ماده شیمیایی مختلف ساخته شوند. برخی از آن‌ها مستقیماً از یک منبع منتشر می‌شوند، مانند کارگاه‌های ساختمانی، جاده‌های آسفالت نشده، مزارع، دودکش‌ها یا آتش‌سوزی‌ها و....

بیشتر ذرات در جو در نتیجه واکنش‌های پیچیده مواد شیمیایی مانند دی اکسید گوگرد و اکسیدهای نیتروژن که آلاینده‌هایی هستند که از نیروگاه‌ها، صنایع و خودروها ساطع می‌شوند، تشکیل می‌شوند.

اثرات مضر ریزگردها چیست؟

ذرات معلق حاوی مواد جامد میکروسکوپی یا قطرات مایع هستند که به قدری کوچک هستند که می‌توانند استنشاق شوند و مشکلات جدی برای سلامتی ایجاد کنند. برخی از ذرات با قطر کمتر از ۱۰ میکرومتر می‌توانند به اعماق ریه‌ها نفوذ کنند و برخی حتی ممکن است وارد جریان خون شما شوند. از این میان، ذرات با قطر کمتر از ۲.۵ میکرومتر که به ذرات ریز یا PM2.5 نیز معروف هستند، بیشترین خطر را برای سلامتی به همراه دارند.

ذرات ریز همچنین علت اصلی کاهش دید (مه) در بخش‌هایی از ایالات متحده، از جمله بسیاری از پارک‌های ملی ارزشمند و مناطق بیابانی ایران هستند.

6125x

برای کاهش آلودگی ذرات چه اقداماتی انجام می‌شود؟

EPA ذرات قابل استنشاق را تنظیم می‌کند. ذرات شن و غبار بزرگ که بزرگتر از ۱۰ میکرومتر هستند توسط EPA تنظیم نمی‌شوند.

قوانین ملی و منطقه‌ای EPA برای کاهش انتشار آلاینده‌هایی که PM را تشکیل می دهند به دولت های ایالتی و محلی کمک می‌کند تا استانداردهای ملی کیفیت هوای آژانس را رعایت کنند. با نحوه کمک استانداردهای کیفیت هوا به کاهش PM آشنا شوید.

چگونه می‌توانیم قرار گرفتن در معرض PM را کاهش دهیم؟

وقتی PM به سطوح مضر می‌رسد، می‌توانید از هشدارهای کیفیت هوا برای محافظت از خود و دیگران استفاده کنید:

هر روز شاخص کیفیت هوا (AQI) به شما می‌گوید که هوای بیرون چقدر تمیز یا آلوده است، همراه با اثرات بهداشتی مرتبط که ممکن است نگران کننده باشد. داده‌های کیفیت هوا را به اعداد و رنگ‌ها ترجمه می‌کنند که به مردم کمک می‌کند بفهمند چه زمانی برای محافظت از سلامت خود اقدام کنند.