در ایران ۶ نوع جنگل وجود دارد که به دلیل خشکسالی و بی‌توجهی به اصول بهره‌برداری، این جنگل‌ها در حال نابودی هستند و در برخی از مناطق جنگل‌کاری نیز با از بین بردن اراضی جنگلی اقدام به کاشت تریاک شده است که با توسعه فناوری‌های فضایی، اراضی زیر کشت تریاک کشف شده است. هر یک هکتار جنگل ۲.۵ تن اکسیژن تولید می‌کند که برای تنفس سالم و پاک ۱۰ نفر انسان برای یک سال کافی هست، درختان جنگل گاز دی اکسید کربن هوا را دریافت می‌کنند و طی عمل فتوسنتز، آن را به اکسیژن تبدیل می‌کنند. هر یک هکتار جنگل از ۲ تن فرسایش خاک جلوگیری می‌کند و درختان از آلودگی صوتی در شهرها می‌کاهند
این‌ها فوایدی است که تنها در یک روز با عنوان روز جهانی "جنگلداری" از آن یاد می‌شود. ایده روز جهانی جنگلداری در بیست و سومین مجمع عمومی اتحادیه کشاورزی اروپا در سال ۱۹۷۱ شکل گرفت و در نوامبر همان سال سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد از این ایده حمایت کرد و ۲۱ مارس مصادف با اول فروردین به عنوان روز جهانی جنگلداری انتخاب شد. بزرگداشت این روز اقدامی بزرگ برای آگاهی عموم مردم از اهمیت جنگل‌ها است.
معرفی زیباترین جنگل‌های ایرانکوتاه درباره جنگل‌های ایران که در حال نابودی استپرویز کردوانی، پدر کویر شناسی ایران و محقق حوزه محیط زیست با بیان اینکه در ایران ۶ نوع جنگل وجود دارد، گفت: این جنگل‌ها شامل "جنگل‌های هیرکانی"، "جنگل‌های بلوط غرب ایران"، "جنگل‌های دریایی حرا و چندل (مانگرو) "، "جنگل‌های ارسباران"، "جنگل‌های خشک داخلی" و "جنگل‌های مصنوعی" می‌شود که همه آن‌ها در معرض خطر قرار دارند.
جنگل‌های هیرکانی
نام قدیم گرگان "هیرکان" بوده، نام این جنگل‌ها به هیرکانی معروف شده است. این جنگل از گرگان تا گیلان، آستارا، آذربایجان ادامه دارد و جنگل‌ها ناشی از بارندگی هستند و در معرض خطر قرار دارند.
جنگل‌هایی که از مازندران به سمت گیلان کشیده شده و در ارتفاع ۷۰۰ متر قرار دارند، از آنجایی که نوع چوب درختان آن "الوار نیستند" و بیشتر برای تولید زغال مناسب هستند، تراشیده شوند.
جنگل بلوط
برداشت از جنگل‌های از ارتفاع ۷۰۰ متر به بالا را ممنوع کرده‌اند، عدم بهره‌برداری از جنگل نیز اشتباه است، چون جنگل‌ها مانند حیوانات موجوداتی "تکثیر شونده" هستند. از درختان نیز اگر بهره‌برداری و مراقبت نشود، به قطر ۹۰ سانتی‌متری که برسند، می‌پوسند. از درخت باید بهره‌برداری کرد. در چنین شرایطی کشور در وضعیت چوب مناسبی قرار ندارد، برای جبران کمبودها نسبت به واردات چوب از خارج اقدام شده است، ولی درختان وارداتی معمولاً همراه با آفات است، از این رو باید ضدعفونی شوند، ولی این اقدام صورت نمی‌گیرد.
استان گلستان را به دلیل کشت پنبه سرزمین "طلای سفید" می‌نامند و امروزه پنبه کاری در این استان به دلیل عدم خریداری پنبه از سوی دولت، متوقف شده است، ضمن آنکه این استان سرزمین سویا است، به گونه‌ای که در یک سال دو بار سویا برداشت می‌شود. ولی به جای آن با توسعه کارخانه‌های چوب و خرید چوب‌های کشاورزان از سوی دیگر، کشاورزان سطح وسیعی را به کاشت درخت اختصاص دادند که هم آبیاری نیاز ندارد، چون بارندگی کافی دارد، ضمن آنکه دولت مایل به خرید چوب تولیدی است و به این ترتیب زراعت جنگل در این منطقه رونق یافت، به گونه‌ای که در گیلان زمین جنگل‌ها برای کاشت "صنوبر" واگذار شد، چون صنوبر در طول یک سال ۴ متر رشد می‌کند.
درختان در منطقه غرب ایران انبوه نیستند و تنک هستند و آنچه که این جنگل‌ها را تهدید می‌کند و مانع رشد آن‌ها شد، میزان بارندگی‌ها به دلیل گرم شدن کره زمین است. مناطقی که بارندگی کمی دارند، میزان درختان آن‌ها کاهش می‌یابد.
دلیل دیگر تنک شدن جنگل‌های بلوط را استخراج معادن دانست و ادامه داد: استخراج معادن به جاده‌سازی و لوله کشی گاز نیاز دارد؛ از این رو درختان قطع شدند.
پدر کویرشناسی ایران با انتقاد از اقدام برخی از افراد برای خشک کردن درختان بلوط در میانه‌های جنگل، افزود: از آنجایی که برای قطع درختان جنگل مجازات‌هایی در نظر گرفته شد از این رو برخی افراد در پای درختان گازوئیل و یا اوره می‌ریزند و پس از مدتی درخت خشک می‌شود و بعد با اخذ مجوز درختان قطع می‌شود.
جنگل‌های دریایی حرا
در کل سواحل جنوب کشور مرتع نداریم و دو نوع درخت در آن موجود است. یکی درختانی که در دشت‌ها رشد می‌کنند که در این صورت شترها به دلیل بلند بودن قدشان از آن تغذیه می‌کنند، ولی چوپان‌ها برای تغذیه دام اقدام به شکستن شاخه‌ها می‌کنند. نوع دیگر درختان سواحل جنوبی را جنگل‌های "حرا" است. افرادی که به دریا نزدیک‌تر هستند، با قایق به جنگل‌های حرا می‌روند و به جای آنکه سرشاخه‌ها را ببرند، به گونه‌ای درختان را برای فروش قطع می‌کنند که امکان رشد مجدد آن فراهم نیست.
این درختان محل زیست جانوران دریایی است، جنگل‌های حرا در محل جزر و مد دریا رشد می‌کنند و جانوران "گل‌خواه" در زمان جزر زمین را سوراخ می‌کنند تا اکسیژن به ریشه درخت برسد. درختان این جنگل هر چند که در کنار آب شور زیست می‌کنند، ولی این گیاهان آب دریا را برای مصرف خود، شیرین می‌کنند.
جنگل‌های ارسباران
جنگل‌ها به دلیل بارندگی‌های مناسب ایجاد می‌شوند، ولی جنگل ارسباران به دلیل رطوبت رود ارس ایجاد شده است؛ از این رو درختان این جنگل و حیواناتی که در آن زیست می‌کنند؛ منحصر به فرد هستند، ولی متأسفانه این جنگل‌ها نیز در حال نابودی است، چون رود ارس که از بالادست بر روی آن سد زده شده، در حال خشک شدن است. در ادامه این رود در اردبیل پمپ‌هایی نصب شده و آب آن را به مصرف می‌رسانند، رود ارس متعلق به ۳ کشور ایران، آذربایجان و ارمنستان است که کشورهای ارمنستان و آذربایجان سدهایی بر روی این رود احداث کرده‌اند که تقریباً از این کشورها تقریباً آبی وارد ایران نمی‌شود و از آنجایی که آب این رود در حال کم شدن است، متأسفانه این جنگل و حیات وحش آن در حال از بین رفتن است.
جنگل‌های درحال نابودی
ایجاد جنگل‌های خشک داخلی را مربوط به زمانی (۱۸ هزار تا ۲۰ هزار سال قبل) که بارندگی این منطقه تا ۶۰۰ میلی متر و در اروپا یخبندان بود، است. ولی در حال حاضر این جنگل‌ها در منطقه خشک و نیمه‌خشک قرار دارند و در حالی رو به نابودی می‌رود که اگر از بین برود، دیگر ایجاد نخواهد شد.
دلیل قرار گرفتن این جنگل در منطقه خشک را گرم شدن کره زمین و کاهش بارندگی است. این جنگل‌ها دارای انواع درختانی چون بادام وحشی و پسته وحشی هستند.
جنگل‌های مصنوعی و دست‌کاشت
در سال ۱۳۴۰ برای مقابله با بیابان‌زایی، اقدام به ایجاد جنگل‌های "تاغ" شد که این نوع جنگل‌ها در "حارث آباد" در ۱۰ کیلومتری سبزوار و "ابوزیدآباد" آران و بیدگل، در جنوب شهرهایی چون گرمسار، سرخه، سمنان، دامغان و شاهرود که کویر مرکزی قرار دارد، به وسعت هزاران کیلومتر ایجاد شده است؛ ولی این جنگل‌ها که زمانی برای مقابله با ماسه‌های روان ایجاد شده بودند، در حال خشک شدن هستند.
دلیل خشک شدن این جنگل‌ها را حفر چاه‌های آب است. در شهرهایی چون سمنان و گرمسار به دلیل خشکسالی، چاه‌هایی برای تأمین آب شرب و در پایین‌دست شهرها برای تأمین آب مورد نیاز کشارزی حفر شد و با این اقدام دیگر آبی از زیر زمین به این جنگل‌ها نمی‌رسد.
با خشک شدن این جنگل‌ها در جاهایی که شن و ماسه وجود داشته باشد، طوفان‌های ماسه ایجاد شده است و آنجایی که ماسه نداشته با طوفان‌های «ریزگرد» مواجه هستند.
در کشور علاوه بر جنگل‌ها، باغات نیز در حال خشک شدن هستند، به گونه‌ای که روزگاری "جهرم" که بزرگترین صادرکننده میوه بود الان به مهمترین صادرکننده زغال تبدیل شده؛ چراکه سال به سال از میزان آب این شهر کاسته شده و در نتیجه باغات آن خشک و درختان آن به زغال تبدیل شدند. از این رو از سمت جهرم که به طرف شیراز می‌رویم، ده‌ها کوره زغال مشاهده می‌شود.
خشک شدن زاینده‌رود از دیگر تبعات خشکسالی کشور است. در پی کاهش آب ورودی زاینده رود، اعلام شد اولویت آبی ابتدا شهرها و بخش‌های صنعتی است و بر این اساس زمینهای کشاورزی بی‌آب ماندند و در نتیجه باغات خشک و به دنبال آن چوب درختان یا به هیزم تبدیل شدند و یا به زغال.
در چنین شرایطی گذشته از خشک شدن جنگل‌ها، تا ۲۰ سال آینده کویرهای ایران از جمله کویر بزرگ مرکزی ایران خشک خواهند شد. کویرها از آب‌های زیر زمینی تشکیل می‌شوند، در زمستان آب‌های زیر زمینی وارد کویر می‌شوند و از آنجایی که زمین کویرها حاوی املاح است، خیس می‌شوند و در تابستان با خشک شدن زمین، انواع نمک‌های معدنی را تولید می‌کنند، ولی در حال حاضر کویر مرکزی ایران که بزرگترین کویر دنیا است، تا ۲۰ سال آینده وجود نخواهد داشت.
این کویر در جنوب گرمسار، سمنان، دامغان و شاهرود و شمال خور و جندق قرار دارد و بزرگترین نمک‌زار دنیا به شمار می‌رود و بعد از آن کویر آمریکای جنوبی است.
در جنوب کویر مرکزی ایران از طریق آب رود کالشور سبزوار و جاجرم باتلاقی ایجاد شده است و این در حالی است که آب زیر زمینی موجب پیدایش کویر می‌شود که به دلیل برداشت آب‌های زیر زمینی دیگر آبی در زیر این کویر وجود ندارد و این کویر آنقدر خشک شده که نمک موجود در سطح زمین، طوفان‌های نمک را ایجاد کرده است.
کویر، نمک‌زار و بیابان یعنی سرزمین بدون آب و گیاه است و با روند خشکسالی کویر به بیابان تبدیل خواهد شد؛ در حالی که تمام مواد شوینده و مواد اولیه شیشه‌سازی از کویر تولید می‌شوند.
طرح کمربند سبز تهران
طرح کمربند سبز جنوب تهران سال ۱۳۵۹ در دولت شهید رجایی به مساحت پنج هزار هکتار مصوب و عملیات اجرایی آن توسط سازمان بوستان ها از سال ۱۳۶۵ آغاز شد و در سال ۷۲ به اتمام رسید، پس از آن در سال ۱۳۷۶سازمان بوستان ها طرح کمربند سبز پیرامون شهر تهران به مساحت ۵۰ هزار هکتار را به کمیسیون زیر بنایی صنعت هیات دولت پیشنهاد کرد و پس از چند سال دفاع، این طرح در سال ۱۳۸۲ تصویب و در نهایت سال ۱۳۸۳ توسط وزارت کشور به شهرداری تهران ابلاغ شد، البته قبل از تصویب طرح، اراضی ملی توسط سازمان جنگل ها در اختیار سازمان بوستان ها برای توسعه کمربند سبز قرار گرفت.
به جز باغ و ملک شهروندان در این محدوده، نقاط دیگر دامنه جنوبی البرز با درختکاری به هم متصل شده و وقتی به شمال تهران نگاه کنیم این کمربند به صورت لکه‌های سبز دیده می شود در درجه اول تلطیف هوا و پس از آن جلوگیری از گسترش بی‌رویه ساخت‌وساز به طرف شمال تهران و حفظ و نگهداری فضای سبز بالادست تهران به‌عنوان دامنه جنوبی البرز از دستاوردهای این طرح بشمار می آید.
جنگل‌های زیتون
باغ زیتون جنگلی است که بیش از ۲۰۰۰ سال است که به خوبی از آن مراقبت می‌شود. این بخش بسیار مهمی از راه‌حل تغییرات آب و هوایی است و مانع خوبی در برابر بیابان‌زایی است. این جنگل بسیار خاص از درختان روغن زیتون یک سینک دی اکسید کربن است زیرا دی اکسید کربن را از جو خارج کرده و در خاک ثابت می‌کند.
در تولید یک لیتر روغن زیتون، درختان زیتون ۱۰ کیلوگرم CO2 را از جو حذف می‌کنند. روغن زیتون برای سلامتی شما و محیط زیست مفید است.
طرح طوبی
طرح طوبی ( طرح توسعه جنگل و باغ ) قرار بود به افزایش تولیدات باغی بیانجامد، اما مدتی بعد، زمینهای برای اعمال نفوذ و مصادره زمینهای ملی برای اغراض شخصی شد.
با توجه به تامین بخش عمده مصرف روغن خوراکی کشور از طریق واردات موادخام و نیاز ضروری به تولید آن از دیر باز (سال‌های قبل ازانقلاب) طرح افزایش سطح زیر کشت زیتون توسط وزارت کشاورزی سابق مطرح شده بود، ولی به علت مشکلات فنی و اجرایی به ویژه در ارتباط با تامین نهال و عدم دسترسی به تکنولوژی تولید انبوه نهال زیتون موفقیتی حاصل نشده بود، تا اینکه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی مجددا طرح توسعه کشت زیتون مطرح و به لحاظ ضرورت‌های ایجاد شده مورد توجه، تایید و تصویب قرار گرفت.
دراین راستا شناخت عرصه‌های مستعد کشت زیتون با همکاری جهاد سازندگی سابق در سطح کشور شروع و تقریبا کلیه مناطق کشور از نظر شرایط آب و هوایی مورد بررسی قرار گرفت و باتوجه به سازگاری بالای ارقام مختلف زیتون اراضی وسیعی از استان‌های مختلف کشور مستعد کشت زیتون تشخیص داده شد و اقداماتی برای تکثیر انبوه نهال گونه‌های مختلف داخلی و خارجی در گلخانه‌های مجهز به سیستم مه افشان به منظور تامین نهال مورد نیاز از طریق کشت قلمه خشبی و نیمه خشبی در تعدادی از استان‌ها آغاز شد.
از آنجایی که یکی از اهداف اساسی طرح توسعه کشت زیتون، کشت این گونه در اراضی ملی و جنگلی مخروبه، اراضی شیبدار فاقد کاربری زراعی و ایجاد عرصه‌های جدید بود، همزمان با عملیات اجرایی ستاد مشترکی با همکاری سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور و معاونت آبخیزداری وزارت جهاد سازندگی سابق برای تعیین زمینه‌های همکاری و تدوین راه کارهای لازم برای آبادسازی اراضی ملی مذکور تشکیل شد.
رونق کشاورزی از ایده‌های طرح طوبی بود
با تشکیل جلسات و بازدیدهای متعدد طرح‌های مشترکی برای توسعه کشت زیتون درعرصه‌های جنگلی و مرتعی به اجرا درآمد و اراضی مورد نیاز در استان‌های مختلف به طور اجاره به شرط تملیک در اختیار متقاضیان به کشت زیتون اختصاص داده شد سپس از آن‌جا که اجرای طرح مذکور دراستان‌ها نیاز به هماهنگی کامل دو وزارتخانه کشاورزی و جهاد سازندگی سابق داشت، مقرر شد طی طرحی و دستورالعملی، هماهنگی لازم بین دو وزارتخانه فوق حاصل و برای اجرای همسو و یکنواخت به کلیه واحدهای استانی هر دو وزارتخانه ابلاغ شود.
همچنین به دلیل عدم امکان کشت زیتون با توجه به محدودیت‌های اقلیمی در کلیه اراضی شناخته شده کشور و با داشتن مزیت نسبی برخی دیگر از درختان مثمر از جمله گردو، بادام، فندق، بنه و سایر گونه‌های مثمر و غیر مثمر (چوب ده و سریع الرشد) موافقت شد که طرح توسعه کشت زیتون به صورت جامع‌تر و با امکان توسعه کشت سایر درختان میوه تهیه و اجرا گردد و در نهایت تفاهم نامه اجرای طرح طوبی ( طرح توسعه جنگل و باغ ) با اهداف ذکر شده برنامه‌ریزی و در سطح یک میلیون هکتار از اراضی ملی و دولتی با همکاری مشترک وزارت خانه‌های جهاد سازندگی و کشاورزی سابق با کشت گونه‌های چند منظوره مثمر و غیر مثمر در سال ۱۳۷۶ توسط وزیر وقت جهاد سازندگی به امضا رسید و به علاقمندان سرمایه گذاری دربخش کشاورزی و منابع طبیعی معرفی شد.
در توافقنامه مذکور مقرر شد که اجرای طرح از سال ۱۳۷۷ آغاز شود اما به دلیل وجود مشکلات اجرایی و همچنین عدم تخصیص اعتبـار در آن سال؛ طرح عملاً از سال ۱۳۷۸ با تصویب مجلس شورای اسلامی و تخصیص اعتبار مورد نیاز در قالب طرح ملی اجرایی شود.
پیش‌بینی اولیه اعتبار طرح ۴هزار میلیارد ریال به قرار سالانه ۴۰۰ میلیارد انجام گرفته بود که به دلیل بروز مشکلات زیادی از جمله عدم تامین اعتبار پیش بینی شده و به ویژه مشکلاتی عدیده‌ای که طی فرآیند واگذاری اراضی در سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری و سازمان امور اراضی پیش آمد، به استناد منابع متعدد نه تنها نتوانست به اهداف عالیه خود دست یابد، بلکه عملا باعث فراهم شدن زمینه سوء استفاده در بحث زمین خواری شد.
در این طرح مقرر شد که طی ۱۰ سال؛ سالانه ۱۰۰ هزار هکتار و در مجموع ۱ میلیون هکتار از اراضی کشور تحت پوشش این طرح قرار گیرد.
پیش بینی اولیه اعتبار طرح ۴هزار میلیارد ریال به قرار سالانه ۴۰۰ میلیارد انجام گرفته بود که به دلیل بروز مشکلات زیادی از جمله عدم تامین اعتبار پیش بینی شده و به ویژه مشکلاتی عدیده‌ای که طی فرآیند واگذاری اراضی در سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری و سازمان امور اراضی پیش آمد، به استناد منابع متعدد نه تنها نتوانست به اهداف عالیه خود دست یابد، بلکه عملا باعث فراهم شدن زمینه سوء استفاده در بحث زمین خواری شد.
در طرح طوبی مجموعاً تعداد ۲۰۹۰ فقره واگذاری به میزان ۳۷۷۱۳ هکتار صورت گرفته است
به واسطه اجرای طرح طوبی، تاکنون بیش از ۵ میلیون هکتار از اراضی ملی برای اجرای طرح‌های کشاورزی به متقاضیان واگذار شده است که البته بخش عمده این اراضی به‌جای آنکه به کشاورزی اختصاص یابند، قربانی تغییر کاربری شده و در برخی موارد به تشکیل پرونده‌های تخلف در محاکم قضایی کشور انجامیده‌اند؛ همین امر سبب شده طرح طوبی همواره به‌عنوان طرحی مخرب و پوششی برای زمین‌خواری شناخته شود.
زمین ۴ هکتاری مذکور واقع در اراضی ملی حاجی‌آباد لواسانات هم یکی از این موارد است که در راستای اجرای طرح طوبی و به‌منظور گردوکاری واگذار شده است اما چنین زمینی با مساحت قابل توجه و موقعیت مطلوب نه‌تنها آن‌طور که انتظار می‌رود به کشاورزان و بومیان واگذار نشده بلکه ساخت‌و‌سازهایی هم در آن به‌چشم می‌خورد که با طرح طوبی و گردوکاری کوچکترین سنخیتی ندارد!
کشت نیشکر در اهواز
بزرگترین عملیات متمرکز برداشت در بخش کشاورزی کشور با شروع برداشت محصول نیشکر از سطح ۶۶ هزار هکتار از اراضی زیر کشت طرح‌های توسعه نیشکر در شمال و جنوب خوزستان آغاز شد.
به گزارش روابط عمومی شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی، در حاشیه آغاز عملیات برداشت نیشکر در کشت و صنعت حکیم فارابی با اعلام این خبر گفت: پیش‌بینی می‌کنیم امسال از مجموع کشت و صنعت‌های توسعه نیشکر ۶۳۰ هزار تن تولید شکر داشته باشیم که این میزان حدود ۴۰ درصد از تولید شکر کل کشور است. مزارع نیشکر در شهرستان‌های خرمشهر، شادگان، کارون، اهواز، باوی، شوش و شوشتر واقع شده‌اند. ظرفیت اسمی هر یک از واحدهای هفت‌گانه شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی ۱۰۰هزارتن شکر است.
عملیات برداشت نیشکر هر ساله از اواخر مهرماه آغاز و تا اواسط فروردین ماه سال آینده ادامه خواهد داشت.
این عملیات بزرگترین عملیات متمرکز برداشت در بخش کشاورزی کشور است که ۱۰۰ درصد به شکل مکانیزه و با دستگاه‌های برداشت نیشکر به نام «هاروستر» انجام می‌شود.
منابع:
https://khabarban.com/a/34130463
